Levende Talen Magazine: Hertalen als werkvorm in de klas!

Voor het eerst zijn we in havo 4 ook bezig met de hertaling van een middeleeuws werk. Ik had daar mijn twijfels bij, omdat ik echt bedacht dat een havo 4-leerling dit niet interessant zou vinden. Ook ik kreeg positieve reacties terug van de leerlingen, net zoals Marijn van Dijk die een pilot uitvoerde die hieronder beschreven wordt.

Sommige leerlingen vonden de opdracht ook onzin en veel te moeilijk.  Met deze opmerkingen ga ik aan de slag, op zoek naar verbetering!

Met behulp van het artikel 'Hertalen als werkvorm voor onderwijs in historische letterkunde'uit LTM Gijsbrecht van Aemstel in vwo 5', geschreven door Marijn van Dijk, uit LTM van januari 2015, kan ik zeker aan de slag met enkele verbeteringen.

De inhoud van het artikel

Marijn van Dijk heeft het project 'Gijsbrecht van Aemstel' in vwo 5 uitgeprobeerd. Ze heeft hiermee het probleem dat historische teksten niet binnenkomen bij leerlingen aangepakt door een verandering in de didactiek. 

We streven in het onderwijs historische bewustwording na. Anderzijds is het van belang dat we historische monumenten uit de literatuurgeschiedenis openstellen voor de nieuwe generatie, omdat we hiermee cultuur overdragen. Het helpt dus niet door twee kolommen aan te bieden waarvan er één de oorspronkelijke tekst is en de ander de hertaling ervan. De leerlingen moeten zelf aan de slag met hertalen. Dat doen wij op de KSE bij Nederlands in de bovenbouw dus ook al. Maar de werkvorm die mevrouw Van Dijk aanbiedt is succesvol op de school waar zij dit uit heeft geprobeerd. 

Haar aanpak

In de door Marijn van Dijk samengestelde projectbundel nam ze de hele tekst van Gijsbrecht van Aemstel op. Ze markeerde zeven fragmenten. In de inleiding schreef ze informatie over de cultuurhistorische context en de vorm van de klassieke tragedie, ook schreef ze een inhoudelijk overzicht van de personages en de scènes.  

De klas werd verdeeld in groepjes en negen fragmenten verspreidde ze over de groepjes; elk één fragment van 70 versregels, De opdracht was om te gaan hertalen en deze te presenteren in de vorm van een filmpje, zodoende werd er een Gijsbregtfilm gemaakt. 

Het resultaat

Het werd een bruikbare schooluitgave van Gijsbrecht en een verrassende Gijsbrechtfilm. Bovenal was deze aanpak zeer nuttig: de leerlingen vonden het project geslaagd, origineel, er was ook talentontwikkeling. Ook zagen sommige leerlingen als een verhoging van het inzicht in primaire bronnen bij geschiedenis en ook waardeerden ze het talige aspect en vonden het leuk om kennis te maken met een oudere vorm van het Nederlands. 

Inzetten van hertalen als werkvorm

Het inzetten van hertalen als werkvorm stelden de leerlingen in staat zich Vondels werk eigen te maken en mee te nemen naar hun wereld, naar hun eigen woorden en nieuwe media. Het is dus volgens de schrijfster/een formule die succesvol kan worden ingezet bij andere historische werken en het is een investering in literair erfgoed. Het vraagt om inspanning die de moeite waard is, omdat deze ervaring beklijft en deze ervaring is van grote waarde voor de overdracht van erfgoed aan een nieuwe generatie. 

Aanpassingen vanuit het project voor onze school

Het artikel over de hertaalopdracht las ik zojuist en het heeft mij dus enthousiast gemaakt om een paar onderdelen te veranderen c.q. aan te passen. Het eerste deel omvat de modernisering van het verhaal en het tweede deel gaat over de didactische aanpak. Ik ga met mijn collega's om de tafel zitten om te kijken wat zij ervan vinden en of zij ook meegaan in mijn ideeën naar aanleiding van de pikot van Marijn van Dijk. 

Geen modernisering meer, maar eventueel een andere verwerkingsopdracht? 

Het doel bij de hertaalopdracht was om de leerlingen kennis te laten maken met een werk uit de middeleeuwen. Dit werk moesten ze hertalen en de inhoud van het verhaal uit een andere historische context moesten ze omzetten naar een verhaal van nu. Uiteraard was het idee erbij om de leerlingen actiever kennis te laten maken met een middeleeuws werk en het beter plaatsen ervan in een historische context. Meerdere leerlingen maakten een tweede hertaling en het verhaal lieten ze verder zoals het toen ook ging. Dat resulteerde dan weer in een verzonnen verhaal dat niet echt had plaats kunnen vinden, omdat het nog steeds op een verzonnen verhaal leek. Dat was jammer. Een klein deel had het wel door. Daar moeten we dus iets aan doen. Kennelijk vinden ze die link moeilijk. Maar wat al heel goed was, was het feit dat ze wel eerst zelf op zoek moesten gaan naar het hele verhaal. Op die manier konden ze ook makkelijker gaan hertalen. 

We kunnen nu twee aanpassingen doen: we houden de opdracht hetzelfde (gemoderniseerd verhaal) en begeleiden meer, of we laten de leerlingen er ook iets praktisch mee doen, zodat het middeleeuws verhaal ook beter verwerkt wordt. 

Andere didactiek: beter minder historische werken goed? 

Wat ik interessant vind in het artikel en waar we wat mee kunnen bij ons op school, is dat de leerlingen ook meerdere fragmenten uit één middeleeuws werk in een groepje kunnen nemen, waardoor de leerlingen ook veel meer het verband zien. Wat we dit jaar deden, was het uitdelen van fragmenten uit verschillende werken. Het zou dus mooier en meer betekenisvol zijn als we veel meer werken vanuit minder middeleeuwse werken (bijvoorbeeld 6 per klas, groepjes van 5) en dat we het samenwerken tussen de leerlingen bevorderen. Ik zie wel in dat mevrouw Van Dijk veel tijd in haar project stopt met de leerlingen uit de vwo-groep, en die tijd hebben we niet - maar we kunnen wellicht kijken hoe we ons hierin aan kunnen passen. 

Ik denk in ieder geval dat we op deze aangepaste manier bereiken dat de leerlingen een middeleeuws werk veel beter in een historische context kunnen plaatsen, omdat het gaat om meerdere fragmenten en door er samen over te praten, ontstaat er meer begrip. Wij zouden dan inderdaad ook bij ieder werk handvatten kunnen geven: beschrijving personages, een cultuurhistorische context erbij en elk werkje met de fragmenten zou gebundeld moeten zijn. 

Een verfilming van de fragmenten bij elkaar zou mooi zijn. Samenwerken met CKV? - en ik zou ook heel graag met de leerlingen naar een museum gaan waardoor de leerlingen ook beter begrijpen waarmee ze bezig zijn (leren buiten de school).

Wilt u hierover meer informatie hebben (contactpersoon mevrouw M. van Dijk, van het artikel en de pilot):  hertalenalswerkvorm@gmail.com

Collega's

Ik ben benieuwd wat er voor veranderingen gaan plaatsvinden in havo 4 na het lezen van het artikel van Marijn van Dijk uit het LTM van januari 2015. Uiteraard kom ik daar dan ook op terug. 

Leesvaardigheid havo 4: Trots! Examen nieuwe stijl getest!!!

Het leek ons op de KSE een goed idee om de leerlingen in havo 4 een examentekst te geven. We hebben uit de examenbundel van ThiemeMeulenhoff een examen 'Nieuwe stijl' gehaald. Ik vond het een geweldige ervaring met de leerlingen!!


Aanpak
We hebben al een paar teksten uit Nieuw Nederlands gemaakt en de leerlingen zijn doordrongen van de strategieën die bij een tekst horen. Ook heb ik veel aandacht besteed aan de benadering micro - meso- macro. Tekstverbanden stonden daarbij centraal. Ook leerlingen die aangaven dat ze er 'altijd slecht' in zijn, heb ik gemotiveerd door op de aanpak te wijzen. Tot slot is het verband met andere vakken gelegd: je leest de hele dag - was het motto.
We (een paar docenten Nederlands) hebben een examen 'Nieuwe stijl' uitgezocht. De leerlingen mochten er in de les aan werken. We hebben er twee lessen aan besteed; daarna kregen de leerlingen het werk mee naar huis en ze mochten het thuis afmaken. Ze werkten enorm geconcentreerd in de lessen zelf. Het bespreken met de leerlingen heb ik ervaren als een hele kluif, omdat ze gewoonweg niet gewend zijn aan markeren en dergelijke in de tekst. Daar meten ze echt aan wennen. Ik denk dat ze daarin wel bijstellen.


Het bespreken zelf
Zoals ik al aangaf verliep dat niet zo makkelijk vanwege de gewenning. Je moet en het gemarkeerde en dergelijke uitleggen. Ik had namelijk zelf alles voorgedaan en ik demonstreerde dat. Dan volgde de uitleg bij de vragen. Ik merkte dat ik niet alles tot in de puntjes uit kon leggen en ik draaide dat deel om: als je vragen hebt, stel je ze. De vragen kwamen met mondjesmaat. We kregen alles in één lesuur af.


Ervaringen
Ongeveer vijf leerlingen per klas waren hun teksten vergeten. Daarnaast had niet iedereen de tekst thuis afgemaakt. Toch lette iedereen goed op en men keek fanatiek na, omdat er een cijfer aankwam. Dat cijfer telde dan niet mee, maar er was animo genoeg bij de leerlingen: ze waren nieuwsgierig naar hun cijfers. Er was zeker sprake van intrinsieke motivatie. De meesten vonden het ook nuttig. De cijfers lagen tussen de 4,5 en de 7,3. De meeste leerlingen vonden het niet moeilijk. Ik heb de leerlingen erop moeten wijzen dat er bijvoorbeeld geen argumentatieschema werd gevraagd. 'Ziet het examen er volgend jaar ook zo uit,' werd dan ook veelvuldig gevraagd. Het antwoord moest dan ook zijn: 'Ja, zo kun je de vragen verwachten - er zijn vier teksten, standaard, maar er kunnen altijd verrassingen zijn.' Dat ook omdat het een nieuwe stijl is.


Mijn conclusie
Aan de ene kant ben ik wel tevreden en vind ik het goed dat we dit doorgezet hebben. Volgend jaar ga ik zeker weer examens laten oefenen. Ook dit jaar las ik nog een examen nieuwe stijl in. Ik vond het wel jammer, dat die vijf leerlingen per klas toch geen examen mee hadden genomen. Ook niet iedereen had de teksten af. Ikzelf had nog meer diepgang bij de antwoorden willen geven, althans - de weg ernaar toe. Al met al bemerkte ik tevredenheid bij de leerlingen. . Ik geef ons experiment een 8.


Nog even dit...
Andere scholen
Je hoort van andere scholen dat daar een ouder examen als SE wordt gegeven. Wij doen dat niet. Wij hebben op ons programma weer andere onderdelen staan, zoals literatuurgeschiedenis, poëzie, presenteren,  mondeling en gedocumenteerd schrijven.