Ton den Boon
‘Mildheid en genade’ maakt een comeback dankzij premier Rutte
Ton den Boon23 september 2020, 13:26
Waarden – iedereen heeft er wel een paar en als ze overeenkomen met die van een ander, heten ze gedeelde waarden. Wanneer de leden van een heel volk ze delen, worden ze algauw nationale waarden genoemd. Soms zijn we ons daar niet van bewust, totdat iemand ze benoemt. Zoals premier Rutte deed tijdens het Kamerdebat over minister Grapperhaus. Die had bij zijn bruiloft de coronaregels overtreden en moest zich in het parlement verantwoorden.
Nadat Grapperhaus zijn fout ruiterlijk had erkend, deed de premier in een poging de minister te helpen een beroep op ‘Nederlandse waarden als mildheid en genade’. Met succes, al keerden zijn woorden niet veel later als een boemerang terug: columnisten hoonden het kabinet toen dat niet zoveel ‘mildheid en genade’ aan de dag legde bij de opvang van asielzoekers.
Nou kunnen mildheid en genade best Nederlandse waarden zijn, maar als woordgroep was dit duo vrijwel onbekend. De afgelopen dertig jaar stond de combinatie welgeteld één keer in een Nederlandse krant. Ook in de historische krantendatabank Delpher is ‘mildheid en genade’ met tien hits tussen 1839 en 1989 bepaald niet courant. Hoe kwam Rutte op zijn waarden en woorden? Citeerde hij soms de dichter P.C. Boutens, die in 1925 in een van zijn kwatrijnen schreef: ‘De arbeid des menschen ligt hier in het kwade. / En die van God, in mildheid en genade.’
Vroeger, vooral in de 18de eeuw, werd ‘miltheyd en genaede’ inderdaad soms genoemd als typisch goddelijke eigenschap. Deed Rutte met zijn verwijzing naar ‘mildheid en genade’ een beroep op de onbaatzuchtige goddelijke vergevingsgezindheid, die ook mensen soms aan de dag leggen?
Het is onzeker of Rutte’s waarden in de politiek beklijven, maar ‘mildheid en genade’ heeft in onze woordenschat in elk geval zijn comeback gemaakt.
In de rubriek Taal worden grammaticale geschillen, etymologische enigma’s en andere taaltwijfels voor u opgehelderd door Peter-Arno Coppen en Ton den Boon. Ook een taalvraag? Mail naar p.a.coppen@let.ru.nl of tdb@taalbank.nl.
